Budowa układu oddechowego: co powinniśmy wiedzieć o naszych płucach?

Układ oddechowy człowieka to miejsce, w którym następuje m.in. wymiana gazowa pomiędzy otaczającym środowiskiem a krwią. To właśnie jego organy odpowiadają za pobieranie tlenu i dostarczanie go do wszystkich komórek. Zatem, z czego składa się układ oddechowy? Co warto wiedzieć o płucach? Sprawdź!

Anatomia układu oddechowego człowieka – z czego jest zbudowany?

Układ oddechowy zbudowany jest z kilku elementów, które umożliwiają oddychanie. Są to [1]:

• płuca;
• górne drogi oddechowe (jama nosowa, jama ustna, gardło i krtań);
• dolne drogi oddechowe (tchawica, oskrzela główne: prawe i lewe, odgałęzienia oskrzelowe, oskrzeliki, pęcherzyki płucne);
• klatka piersiowa;
• mięśnie oddechowe (np. mięśnie międzyżebrowe, mięsień poprzeczny klatki piersiowej);
• przepona.

Drogi oddechowe górne i dolne przypominają sieć rozgałęziających się rur. To one pozwalają na wymianę gazową [1]. Można je porównać również do gałęzi drzewa. Na przykład oskrzela główne to gałęzie tchawicy. Natomiast gałęzie oskrzeli głównych wchodzą do płuc i dzielą się na oskrzeliki, co tworzy tzw. drzewo oskrzelowe [2].

Rola układu oddechowego – jakie pełni funkcje?

Głównymi zadaniami układu oddechowego są wymiana gazów: tlenu i dwutlenku węgla oraz uczestniczenie w utrzymaniu równowagi kwasowo- zasadowej, m.in. dzięki usuwaniu dwutlenku węgla. Poza tym narządy oddechowe biorą udział w reakcjach obronnych organizmu, procesach fibrynolitycznych oraz w termoregulacji [1].

Szczególną rolę przypisuje się także jamie nosowej, która przygotowuje powietrze do transportu do dalszych odcinków układu oddechowego. To w niej powietrze jest ogrzewane, nawilżane i oczyszczane z drobnoustrojów [1].

Płuca – dlaczego są tak ważną częścią w układzie oddechowym?

Ani dolne drogi oddechowe, ani tym bardziej ich górny odcinek nie obejmują płuc. Są one odrębną częścią układu oddechowego. Płuca, w przeciwieństwie do dróg oddechowych, które odpowiadają za wymianę gazową, stanowią miejsce oddychania właściwego i filtracji powietrza [3].

Proces przepływu powietrza przez płuca znany jest jako wentylacja płuc. Składa się ona z wdechu, czyli fazy czynnej i wydechu, czyli fazy biernej [1]. Powierzchnia oddechowa płuc jest bardzo duża. Podczas zaczerpnięcia głębokiego wdechu wynosi nawet do 100 m² [2]. W stanie spoczynku dorosły, zdrowy człowiek wykonuje ok. 20 oddechów na minutę [1].

Choroby układu oddechowego – jakie zagrożenia czyhają na drogi oddechowe i płuca?

Bezpośredni kontakt układu oddechowego ze środowiskiem zewnętrznym, a tym samym z czynnikami chorobotwórczymi sprawia, że zakażenia dróg oddechowych i płuc są jednymi z najczęstszych powodów wizyt u lekarza. Choroby dotykają zarówno dzieci, jak i dorosłych [4].

Zakażenia układu oddechowego dzieli się na dwie poniższe kategorie [4].

1. Choroby górnych dróg oddechowych, za które w 60-90% przypadków odpowiadają wirusy. Są to infekcje gardła i migdałków, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok przynosowych, zapalenie krtani lub zapalenie nagłośni.
2. Zakażenia dolnych dróg oddechowych i płuc, które znacznie częściej wywołują bakterie. Zaliczają się do nich ostre zapalenie oskrzeli i ostre zapalenie oskrzelików, a także zapalenie płuc.

Charakterystycznym objawem wielu chorób układu oddechowego, zwłaszcza u dzieci poniżej 5. roku życia, jest kaszel. Jednak czasami może on nie mieć związku z infekcją, a wynikać m.in. z kontaktu z zanieczyszczeniami powietrza lub być następstwem niedostatecznie leczonej astmy, lub choroby refluksowej [4]. Dlatego też wszelkie niepożądane objawy ze strony układu oddechowego należy konsultować z lekarzem rodzinnym, a w razie konieczności ze specjalistą (np. pulmonologiem). Ważne jest odpowiednie dobranie metod leczenia, np. antybiotyków w przypadku zakażeń bakteryjnych lub leków rozrzedzających zalegającą wydzielinę i ułatwiających jej odkrztuszanie.

Warto pamiętać, że w procesie unikania zakażeń układu oddechowego duże znaczenie mają także działania profilaktyczne polegające na wzmacnianiu odporności, w tym przede wszystkim szczepienia ochronne [4].

Na zlecenie marki Deflegmin

Bibliografia:

[1] Chabowski A., Górski J., Fizjologia oddychania [w:] Fizjologia człowieka, 2010: 173-180.

[2] Radlak K., Układ oddechowy człowieka, 2020 (witryna internetowa: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/uklad-oddechowy.html (dostęp: 05.03.2024)).

[3] Radlak K., Drogi oddechowe, 2023 (witryna internetowa: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/drogi-oddechowe.html (dostęp: 05.03.2024)).

[4] Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii Warszawski Uniwersytet Medyczny, Zakażenia układu oddechowego (PDF, dostęp 05.03.2024). Dostępny w Internecie: https://pneumonologia.wum.edu.pl/sites/pneumonologia.wum.edu.pl/files/zakazenia_ukladu_oddechowego_0.pdf