Układ oddechowy człowieka to miejsce, w którym następuje m.in. wymiana gazowa pomiędzy otaczającym środowiskiem a krwią. To właśnie jego organy odpowiadają za pobieranie tlenu i dostarczanie go do wszystkich komórek. Zatem, z czego składa się układ oddechowy? Co warto wiedzieć o płucach? Sprawdź!
Anatomia układu oddechowego człowieka – z czego jest zbudowany?
Układ oddechowy zbudowany jest z kilku elementów, które umożliwiają oddychanie. Są to [1]:
- płuca;
- górne drogi oddechowe (jama nosowa, jama ustna, gardło i krtań);
- dolne drogi oddechowe (tchawica, oskrzela główne: prawe i lewe, odgałęzienia oskrzelowe, oskrzeliki, pęcherzyki płucne);
- klatka piersiowa;
- mięśnie oddechowe (np. mięśnie międzyżebrowe, mięsień poprzeczny klatki piersiowej);
- przepona.
Drogi oddechowe górne i dolne przypominają sieć rozgałęziających się rur. To one pozwalają na wymianę gazową [1]. Można je porównać również do gałęzi drzewa. Na przykład oskrzela główne to gałęzie tchawicy. Natomiast gałęzie oskrzeli głównych wchodzą do płuc i dzielą się na oskrzeliki, co tworzy tzw. drzewo oskrzelowe [2].
Rola układu oddechowego – jakie pełni funkcje?
Głównymi zadaniami układu oddechowego są wymiana gazów: tlenu i dwutlenku węgla oraz uczestniczenie w utrzymaniu równowagi kwasowo- zasadowej, m.in. dzięki usuwaniu dwutlenku węgla. Poza tym narządy oddechowe biorą udział w reakcjach obronnych organizmu, procesach fibrynolitycznych oraz w termoregulacji [1].
Szczególną rolę przypisuje się także jamie nosowej, która przygotowuje powietrze do transportu do dalszych odcinków układu oddechowego. To w niej powietrze jest ogrzewane, nawilżane i oczyszczane z drobnoustrojów [1].
Płuca – dlaczego są tak ważną częścią w układzie oddechowym?
Ani dolne drogi oddechowe, ani tym bardziej ich górny odcinek nie obejmują płuc. Są one odrębną częścią układu oddechowego. Płuca, w przeciwieństwie do dróg oddechowych, które odpowiadają za wymianę gazową, stanowią miejsce oddychania właściwego i filtracji powietrza [3].
Proces przepływu powietrza przez płuca znany jest jako wentylacja płuc. Składa się ona z wdechu, czyli fazy czynnej i wydechu, czyli fazy biernej [1]. Powierzchnia oddechowa płuc jest bardzo duża. Podczas zaczerpnięcia głębokiego wdechu wynosi nawet do 100 m2 [2]. W stanie spoczynku dorosły, zdrowy człowiek wykonuje ok. 20 oddechów na minutę [1].
Choroby układu oddechowego – jakie zagrożenia czyhają na drogi oddechowe i płuca?
Bezpośredni kontakt układu oddechowego ze środowiskiem zewnętrznym, a tym samym z czynnikami chorobotwórczymi sprawia, że zakażenia dróg oddechowych i płuc są jednymi z najczęstszych powodów wizyt u lekarza. Choroby dotykają zarówno dzieci, jak i dorosłych [4].
Zakażenia układu oddechowego dzieli się na dwie poniższe kategorie [4].
- Choroby górnych dróg oddechowych, za które w 60-90% przypadków odpowiadają wirusy. Są to infekcje gardła i migdałków, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok przynosowych, zapalenie krtani lub zapalenie nagłośni.
- Zakażenia dolnych dróg oddechowych i płuc, które znacznie częściej wywołują bakterie. Zaliczają się do nich ostre zapalenie oskrzeli i ostre zapalenie oskrzelików, a także zapalenie płuc.
Charakterystycznym objawem wielu chorób układu oddechowego, zwłaszcza u dzieci poniżej 5. roku życia, jest kaszel. Jednak czasami może on nie mieć związku z infekcją, a wynikać m.in. z kontaktu z zanieczyszczeniami powietrza lub być następstwem niedostatecznie leczonej astmy, lub choroby refluksowej [4]. Dlatego też wszelkie niepożądane objawy ze strony układu oddechowego należy konsultować z lekarzem rodzinnym, a w razie konieczności ze specjalistą (np. pulmonologiem). Ważne jest odpowiednie dobranie metod leczenia, np. antybiotyków w przypadku zakażeń bakteryjnych lub leków rozrzedzających zalegającą wydzielinę i ułatwiających jej odkrztuszanie.
Warto pamiętać, że w procesie unikania zakażeń układu oddechowego duże znaczenie mają także działania profilaktyczne polegające na wzmacnianiu odporności, w tym przede wszystkim szczepienia ochronne [4].
Na zlecenie marki Deflegmin
Bibliografia:
[1] Chabowski A., Górski J., Fizjologia oddychania [w:] Fizjologia człowieka, 2010: 173-180.
[2] Radlak K., Układ oddechowy człowieka, 2020 (witryna internetowa: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/uklad-oddechowy.html (dostęp: 05.03.2024)).
[3] Radlak K., Drogi oddechowe, 2023 (witryna internetowa: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/drogi-oddechowe.html (dostęp: 05.03.2024)).
[4] Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii Warszawski Uniwersytet Medyczny, Zakażenia układu oddechowego (PDF, dostęp 05.03.2024). Dostępny w Internecie: https://pneumonologia.wum.edu.pl/sites/pneumonologia.wum.edu.pl/files/zakazenia_ukladu_oddechowego_0.pdf
Dzięki za ten post! Wiedziałam, że oddychanie jest ważne, ale nie wiedziałam dlaczego!
Super artykuł! Przyda mi się na lekcjach biologii. Dzięki wielkie!
Świetny artykuł! Cieszę się, że mogłam dowiedzieć się więcej o układzie oddechowym.
Rewelacyjny tekst! Uwielbiam uczyć się nowych rzeczy. Układ oddechowy jest fascynujący!
Cudowne informacje! Nie miałem pojęcia, że płuca mają taką dużą powierzchnię. To niesamowite!
Bardzo ciekawe informacje! Teraz wiem, jak ważne są płuca dla naszego zdrowia.